AI học như thế nào là câu hỏi khiến nhiều người tò mò khi công nghệ trí tuệ nhân tạo ngày càng phổ biến. Đằng sau khả năng nhận diện hình ảnh, giọng nói hay đưa ra quyết định, AI trải qua quá trình học tập phức tạp từ dữ liệu với sự hỗ trợ của nhiều thuật toán.
AI học từ dữ liệu và mô hình huấn luyện
Cũng như con người, AI cần “học” để hiểu và thực hiện nhiệm vụ. Tuy nhiên, quá trình học của AI diễn ra hoàn toàn khác. AI không có cảm xúc hay trải nghiệm thực tế, mà học chủ yếu thông qua dữ liệu và các thuật toán.
Trong thế giới AI, dữ liệu là yếu tố nền tảng. Đó có thể là hình ảnh, âm thanh, văn bản, con số hoặc bất kỳ loại thông tin nào được thu thập từ thực tế. Dữ liệu được đưa vào hệ thống để giúp AI “nhìn”, “nghe” và “hiểu” các mẫu thông tin nhất định. Ví dụ, nếu muốn AI phân biệt giữa mèo và chó, bạn cần cung cấp cho nó hàng nghìn bức ảnh về cả hai loài kèm nhãn tương ứng.
Sau khi có dữ liệu, các nhà phát triển sẽ lựa chọn một mô hình phù hợp để huấn luyện. Mô hình có thể hiểu như một cấu trúc toán học hoặc thuật toán giúp AI xử lý dữ liệu và học cách dự đoán, phân loại hay đưa ra quyết định. Một số mô hình phổ biến hiện nay gồm mạng nơ-ron nhân tạo (neural networks), cây quyết định (decision trees), hay máy vector hỗ trợ (SVM).
Quá trình huấn luyện sẽ giúp mô hình “học” từ dữ liệu bằng cách tự điều chỉnh các tham số bên trong. Mỗi lần AI thực hiện một dự đoán đúng hoặc sai, hệ thống sẽ sử dụng thuật toán tối ưu hóa để cập nhật mô hình, sao cho sai số giảm dần qua từng vòng huấn luyện. Cách học này tương tự việc con người rút kinh nghiệm sau mỗi lần mắc lỗi.
Điều thú vị là càng có nhiều dữ liệu và càng huấn luyện lâu, AI càng thông minh và chính xác. Tuy nhiên, nếu dữ liệu không đa dạng hoặc bị thiên lệch, AI cũng dễ học sai và đưa ra kết quả không đáng tin cậy. Do đó, việc lựa chọn và xử lý dữ liệu đầu vào là yếu tố sống còn đối với hiệu quả học tập của AI.
Các phương pháp học chính trong trí tuệ nhân tạo
AI có nhiều cách học khác nhau, tùy vào mục đích và loại bài toán cần giải quyết. Dưới đây là ba phương pháp học phổ biến nhất hiện nay mà AI sử dụng.
Học có giám sát (supervised learning): Đây là phương pháp học phổ biến và dễ hiểu nhất. Trong học có giám sát, AI được cung cấp một tập dữ liệu có nhãn, tức là mỗi đầu vào đều gắn với đầu ra chính xác. AI sẽ học cách liên kết giữa đầu vào và đầu ra đó để từ đó dự đoán các dữ liệu mới chưa từng thấy. Ví dụ, nếu huấn luyện AI nhận diện chữ viết tay, ta sẽ cung cấp hình ảnh chữ số kèm theo nhãn đúng từ 0 đến 9. Qua thời gian, AI sẽ học cách nhận diện chữ số dựa trên đặc điểm hình ảnh.
Học không giám sát (unsupervised learning): Ở phương pháp này, dữ liệu đầu vào không có nhãn. AI sẽ phải tự tìm ra cấu trúc, mẫu hoặc mối quan hệ tiềm ẩn trong dữ liệu. Cách học này thường được dùng trong phân nhóm khách hàng, phát hiện gian lận hoặc phân tích hành vi người dùng. AI sẽ tự nhóm các đối tượng giống nhau mà không cần được “chỉ trước” về sự giống đó là gì.
Học tăng cường (reinforcement learning): Đây là phương pháp học dựa trên hành động và phản hồi. AI sẽ thực hiện hành động trong một môi trường và nhận về phần thưởng hoặc hình phạt dựa trên kết quả. Qua nhiều lần thử sai, AI học cách đưa ra hành động tối ưu để đạt được phần thưởng cao nhất. Phương pháp này thường dùng trong các hệ thống robot tự động, game hoặc điều khiển tự động. Một ví dụ nổi bật là chương trình AlphaGo của Google DeepMind đã học chơi cờ vây và đánh bại cả kỳ thủ hàng đầu thế giới.
Ngoài ra, còn có các phương pháp học khác như học bán giám sát (semi-supervised learning) hay học sâu (deep learning) – một nhánh nâng cao của mạng nơ-ron nhân tạo với khả năng xử lý dữ liệu phức tạp hơn rất nhiều. Deep learning đặc biệt hiệu quả trong các bài toán về hình ảnh, âm thanh, ngôn ngữ tự nhiên và đã mang lại nhiều bước đột phá trong AI hiện đại.
Mỗi phương pháp học đều có ưu điểm và hạn chế riêng, và việc lựa chọn cách học phù hợp phụ thuộc vào loại dữ liệu, mục tiêu ứng dụng và nguồn lực tính toán.
Hiểu được AI học như thế nào giúp chúng ta thấy rõ tiềm năng và giới hạn của công nghệ này. Từ việc xử lý dữ liệu đến khả năng thích nghi, AI đang dần thay đổi cách con người sống, làm việc và tư duy trong kỷ nguyên số.
Tìm hiểu thêm: Tìm hiểu các loại AI phổ biến hiện nay là gì và ứng dụng
Tìm hiểu thêm: AI hoạt động dựa trên nguyên lý nào trong đời sống hiện đại
