Dị ứng tưởng chừng chỉ là phản ứng nhẹ ngoài da, nhưng thực tế có thể tấn công sâu vào đường hô hấp, gây khó thở, tức ngực và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe hô hấp. Nhiều người thậm chí không biết dị ứng phấn hoa là thủ phạm âm thầm gây hại cho phổi.
Tại sao dị ứng ảnh hưởng đến hệ hô hấp?
Dị ứng là một phản ứng bất thường của hệ miễn dịch trước những chất mà cơ thể cho là có hại, dù trên thực tế chúng không gây nguy hiểm đối với phần lớn mọi người. Với người có cơ địa dị ứng, khi tiếp xúc với các dị nguyên như phấn hoa, bụi nhà, lông động vật hay nấm mốc, cơ thể sẽ phản ứng quá mức. Phản ứng này ảnh hưởng trực tiếp đến hệ hô hấp, gây ra các triệu chứng từ nhẹ đến nghiêm trọng như ho, nghẹt mũi, khò khè, khó thở, và trong một số trường hợp nguy hiểm hơn, có thể dẫn đến sốc phản vệ.
Việc hiểu rõ cơ chế của dị ứng hô hấp và cách mà nó ảnh hưởng đến sức khỏe hô hấp giúp người bệnh chủ động phòng ngừa, xử lý kịp thời, tránh các biến chứng nghiêm trọng.
Dị ứng ảnh hưởng hô hấp thế nào?
Phản ứng dị ứng: Cơ chế tự vệ… phản tác dụng
Khi người có cơ địa dị ứng tiếp xúc với dị nguyên – những chất tưởng chừng vô hại như phấn hoa, bụi, lông thú, thực phẩm hoặc nấm mốc – hệ miễn dịch sẽ “nhầm lẫn” đó là tác nhân nguy hiểm. Hệ miễn dịch lập tức phản ứng bằng cách sản xuất kháng thể Immunoglobulin E (IgE). Các kháng thể này bám vào tế bào mast (tế bào dưỡng bào), kích hoạt quá trình giải phóng các chất trung gian hóa học như histamine.
Histamine là một chất đóng vai trò quan trọng trong phản ứng viêm. Khi được giải phóng, histamine làm giãn mạch, tăng tiết dịch nhầy và gây co thắt cơ trơn – đặc biệt là ở đường hô hấp. Đó là lý do người bị dị ứng thường xuất hiện các biểu hiện như nghẹt mũi, chảy nước mũi, hắt hơi liên tục và khó thở. Đây là những biểu hiện đặc trưng của dị ứng hô hấp.
Triệu chứng điển hình của dị ứng hô hấp
Dị ứng hô hấp có thể biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:
Nghẹt mũi, chảy nước mũi, ngứa mũi
Hắt hơi liên tục, đặc biệt là vào buổi sáng
Khó thở, thở khò khè, thở rít
Ho kéo dài, thường khô và dai dẳng
Đau tức ngực, cảm giác nặng ngực
Ngứa họng, cảm giác rát hoặc vướng ở cổ họng
Sốc phản vệ: Một phản ứng dị ứng toàn thân có thể gây tụt huyết áp, ngưng thở và nguy cơ tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời
Các triệu chứng này dễ bị nhầm lẫn với cảm lạnh, cúm hoặc viêm đường hô hấp thông thường. Tuy nhiên, nếu tái diễn thường xuyên, nhất là theo mùa hoặc khi tiếp xúc với phấn hoa, bụi, nấm mốc,… thì rất có thể bạn đang mắc viêm mũi dị ứng hoặc hen suyễn do dị ứng phấn hoa.
Các bệnh lý hô hấp liên quan đến dị ứng
Dị ứng không chỉ dừng lại ở các biểu hiện tạm thời. Nếu kéo dài và không được điều trị đúng cách, dị ứng có thể dẫn đến nhiều bệnh hô hấp mạn tính:
Viêm mũi dị ứng: Là bệnh lý phổ biến nhất, xảy ra khi niêm mạc mũi phản ứng với dị nguyên như phấn hoa, bụi nhà,… Gây nghẹt mũi, chảy nước mũi và hắt hơi kéo dài.
Hen phế quản (hen suyễn): Là tình trạng viêm mạn tính đường hô hấp, gây khó thở, thở rít và ho về đêm hoặc sáng sớm. Hen suyễn do dị ứng là thể thường gặp, nhất là ở trẻ em.
Viêm phế quản dị ứng: Gây ho kéo dài, khò khè nhưng thường không sốt. Có thể tiến triển thành hen nếu không kiểm soát tốt.
Viêm xoang dị ứng: Khi dị ứng kéo dài làm viêm niêm mạc xoang, dẫn đến tắc nghẽn, đau đầu, nặng mặt.
>>> Xem ngay: Làm thế nào để cải thiện chức năng phổi hiệu quả?
Viêm và co thắt đường thở – Nguy cơ chính gây suy hô hấp
Một trong những tác động nghiêm trọng nhất của phản ứng dị ứng là viêm và co thắt các cơ trong đường thở (phế quản). Khi histamine và các chất trung gian hóa học được giải phóng, chúng gây phù nề, tăng tiết dịch và làm hẹp lòng ống phế quản. Điều này khiến không khí khó lưu thông qua đường thở, dẫn đến khó thở, thở rít, khò khè hoặc thậm chí là tức ngực.
Nếu tình trạng co thắt phế quản kéo dài mà không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể bị giảm oxy máu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tim và não. Đây là một tình trạng đặc biệt nguy hiểm, nhất là với trẻ em, người già hoặc những người có tiền sử bệnh hô hấp như hen suyễn.
Dị ứng phấn hoa – Kẻ thù của hệ hô hấp khi giao mùa
Dị ứng phấn hoa là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra dị ứng hô hấp theo mùa. Khi thời tiết chuyển mùa, phấn hoa trong không khí tăng cao, dễ kích hoạt phản ứng dị ứng ở những người có cơ địa nhạy cảm.
Người mắc dị ứng phấn hoa thường gặp tình trạng nghẹt mũi, hắt hơi liên tục, khó thở, ngứa mắt và ho kéo dài. Nếu không điều trị kịp thời, có thể dẫn đến viêm mũi dị ứng mạn tính hoặc hen suyễn theo mùa.
Biến chứng và nguy cơ nếu không điều trị kịp thời
Dị ứng hô hấp nếu không được kiểm soát tốt có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:
Suy hô hấp cấp
Viêm phổi thứ phát do bội nhiễm
Giảm oxy máu kéo dài ảnh hưởng đến tim và não
Chất lượng cuộc sống suy giảm nghiêm trọng do khó ngủ, mệt mỏi, khó tập trung
Trong trường hợp dị ứng nghiêm trọng, người bệnh có thể rơi vào tình trạng sốc phản vệ – một phản ứng dị ứng toàn thân có thể gây tử vong trong vòng vài phút nếu không được cấp cứu.
>>> Xem ngay: Sự thật về con đường lây lan bệnh lao phổi phổ biến
Làm sao để phòng ngừa và kiểm soát dị ứng hô hấp?
Việc kiểm soát dị ứng hô hấp không chỉ giúp cải thiện triệu chứng mà còn bảo vệ sức khỏe hô hấp lâu dài. Dưới đây là một số lời khuyên:
Tránh tiếp xúc với dị nguyên: Như phấn hoa, bụi, lông thú, nấm mốc… Giữ nhà cửa sạch sẽ, dùng máy lọc không khí nếu cần.
Đeo khẩu trang khi ra ngoài, đặc biệt vào mùa phấn hoa hoặc môi trường ô nhiễm.
Sử dụng thuốc điều trị dị ứng như thuốc kháng histamine, thuốc xịt mũi corticoid theo chỉ định của bác sĩ.
Tăng cường miễn dịch tự nhiên bằng chế độ ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc và tập luyện thường xuyên.
Theo dõi sức khỏe định kỳ, đặc biệt với người có tiền sử hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng.
>>> Xem ngay: Triệu chứng của viêm xoang là gì và cách nhận biết sớm
Việc chủ quan với dị ứng có thể khiến tình trạng hô hấp trở nên trầm trọng. Hiểu rõ cơ chế dị ứng phấn hoa và tác động lên hệ hô hấp sẽ giúp chủ động phòng tránh, giữ gìn sức khỏe hô hấp và sống an toàn hơn mỗi ngày.
