Không đơn thuần là hình ảnh thoáng qua khi ngủ, giấc mơ có thể là tín hiệu cảnh báo cho tình trạng mất cân bằng của sức khỏe thần kinh. Khi những giấc mơ lập đi lập lại hoặc gây xáo trộn cảm xúc, hệ thần kinh não bộ sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Vai trò của những giấc mơ khi ngủ
Vẫn chưa có nghiên cứu nào cho thấy rõ vai trò của giấc mơ khi ngủ. Tuy nhiên, căn cứ vào niềm tin và lý thuyết mà người ta đưa ra những vai trò của giấc mơ như sau:
Giấc mơ như một nhà trị liệu
Khi ngủ, não sẽ hoạt động về mặt cảm xúc nhiều hơn khi tỉnh táo. Do đó, giấc mơ khi ngủ như một cách giúp bạn đối mặt với những cảm xúc, suy nghĩ thật của mình mà khi tỉnh táo ta cố che giấu đi.
Giấc mơ như huấn luyện chiến đấu hoặc bay
Hạch hạnh nhân là vùng não hoạt động nhiều nhất khi mơ và ngủ. Do đó, đây có thể là cách giúp não bộ sẵn sàng đối phó với các mối đe dọa khi ngủ. Cũng vì vậy, trong những giấc mơ khi ngủ, nếu bị tấn công, chúng ta vẫn có xu hướng chống cự lại.
Cùng với đó, thân não sẽ gửi các tín hiệu thần kinh vào giấc ngủ REM giúp thư giãn cơ bắp. Vì vậy, chúng ta sẽ không cố gắng chạy hoặc đấm trong khi ngủ.
Giấc mơ khi ngủ như “nàng thơ”
Nếu những suy nghĩ, tư duy, logic hay sự sáng tạo bị hạn chế khi tỉnh táo thì khi ngủ sẽ khác. Khi ngủ, não bộ sẽ tự do sáng tạo do đó sẽ tạo ra những giấc mơ vui vẻ, đầy màu sắc.
Giấc mơ như một trợ lý trí nhớ
Giấc mơ giúp chúng ta lưu trữ lại những sự việc đã xảy ra, thông tin vừa đọc được và sắp xếp lại cảm xúc con người. Đồng thời, nó giúp loại bỏ những lo âu, phiền muộn ảnh hưởng tới cuộc sống và học tập.
Tại sao giấc mơ ảnh hưởng đến sức khỏe thần kinh?
Giấc mơ có ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe thần kinh vì chúng chính là biểu hiện cụ thể của hoạt động thần kinh trong lúc ngủ, đặc biệt trong giai đoạn REM (Rapid Eye Movement – chuyển động mắt nhanh). Đây là giai đoạn mà não bộ hoạt động mạnh mẽ gần bằng hoặc hơn khi tỉnh, đồng thời là lúc các quá trình xử lý ký ức, cảm xúc và học hỏi ngầm diễn ra. Do đó, chất lượng và nội dung của giấc mơ có thể tác động rõ rệt đến hệ thần kinh theo cả hướng tích cực lẫn tiêu cực.
Giấc mơ tích cực – Tác động phục hồi thần kinh
Những giấc mơ đẹp, dễ chịu hoặc có nội dung tích cực thường xuất hiện trong trạng thái ngủ sâu và ổn định. Chúng không chỉ giúp bạn giảm bớt căng thẳng tâm lý tích lũy trong ngày, mà còn hỗ trợ củng cố trí nhớ dài hạn, cải thiện khả năng học hỏi và phát huy trí sáng tạo. Việc tái hiện những hình ảnh, ký ức hoặc cảm xúc tích cực trong mơ góp phần điều hòa hoạt động của hệ thần kinh trung ương, mang lại cảm giác thư thái, nhẹ nhõm khi tỉnh dậy.
>>> Xem ngay: Làm thế nào để cải thiện chức năng nhận thức hiệu quả
Rối loạn hành vi trong giấc mơ – Dấu hiệu bệnh lý thần kinh sớm
Một số người gặp tình trạng gọi là rối loạn hành vi REM, trong đó họ có thể la hét, vùng vẫy, đấm đá khi đang ngủ do não không kìm hãm được phản ứng cơ thể với giấc mơ. Đây không chỉ là biểu hiện của rối loạn giấc mơ mà còn có thể cảnh báo sớm các bệnh thoái hóa thần kinh nguy hiểm như Parkinson, Alzheimer hoặc chứng mất trí nhớ mãn tính. Nếu tình trạng này kéo dài và gia tăng tần suất, cần được khám sớm bởi bác sĩ chuyên khoa thần kinh.
Giấc mơ bị gián đoạn – Cảnh báo về mất cân bằng thần kinh
Giấc mơ là một phần không thể thiếu trong chu kỳ giấc ngủ sinh lý bình thường. Khi giấc mơ bị gián đoạn do mất ngủ, ngủ không sâu hoặc thức giữa đêm, quá trình phục hồi và tái cấu trúc tế bào thần kinh cũng bị ảnh hưởng. Thiếu giấc mơ – đặc biệt là thiếu ngủ REM – sẽ gây ra các triệu chứng như mệt mỏi mãn tính, giảm khả năng tư duy logic, mất trí nhớ tạm thời, và rối loạn cảm xúc như cáu gắt, dễ bốc đồng, mất kiểm soát hành vi.
Ác mộng – Mối nguy tiềm ẩn cho não bộ
Ngược lại, khi bạn thường xuyên gặp ác mộng, các vùng liên quan đến cảm xúc tiêu cực trong não – đặc biệt là amygdala (hạch hạnh nhân) – có xu hướng bị kích thích quá mức. Đây là vùng xử lý cảm xúc sợ hãi, nên khi hoạt động liên tục vào ban đêm, nó sẽ khiến não rơi vào trạng thái phòng vệ kéo dài, làm tăng nguy cơ rối loạn lo âu, trầm cảm, hoảng loạn, đồng thời dẫn đến rối loạn giấc ngủ kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần và sức khỏe thần kinh.
>>> Xem ngay: Giải mã nguyên nhân khiến Huntington khó điều trị
Giấc mơ không chỉ là hiện tượng sinh lý bình thường mà còn phản ánh trạng thái sức khỏe thần kinh và chức năng não bộ. Học cách kiểm soát giấc ngủ, cân bằng tâm lý và bảo vệ sức khỏe não là điều thiết yếu trong đời sống hiện đại.
